Sanly bilim ulgamy bu näme?

Sanly bilim ulgamy-bu okuw prosesiniň dürli meselelerini üpjün etmek üçin döredilen açyk maglumat ulgamlarydyr.

Sanly bilim ulgamy, okuw prosesiniň dürli meselelerini üpjün etmek üçin döredilen açyk maglumat ulgamlarydyr. «Açyk» sözi, dürli maglumat ulgamlaryny iň bir esasy bölegi hökmünde ulanmak, olary çalyşmak ýa-da öz islegine görä täze ulgamlary goşmak ukybyny we hukugyny aňladýar.

Daşky gurşaw ulgamdan düýpgöter tapawutlanýar, sebäbi ol düýbünden başga elementleri öz içine alýar: ikisi biri-biri bilen utgaşdyrylýar we köpeltmek, bäsdeşlik etmek we hatda garşy çykmak. Bu daşky gurşawyň has çalt ösmegine mümkinçilik berýär.

Ulgam, daşky gurşawdan tapawutlylykda, belli bir maksatlar we utgaşdyrylan bitewilik üçin döredilýär. Taslamada göz öňünde tutulan daşarky şertler näçe çalt üýtgese, ulgamyň ömri gysga bolýar.

Çalt üýtgeşmelere garşy durmak üçin maglumat tehnologiýasy pudagy ilki “platformalara” geçdi, indi bolsa “ekosistemalar” barada has köp gürleşilýär.

Platforma, platforma tarapyndan üpjün edilen açyk gurallary ulanyp, üçünji tarap döredijilere şol bir platformadaky beýleki önümler bilen işleşip we täsir edip bilýän öz önümlerini gurmaga mümkinçilik berýän maglumat ulgamynyň gurluşygydyr.

Ekosistema, üçünji tarap işläp düzüjilerinden önümleri üçin ýörite gurallary ulanmagy talap etmeýän maglumat ulgamlarynyň gurluşygydyr: yzygiderli maglumat alyş-çalyş protokolyny durmuşa geçirmek ýeterlikdir. Bu teswirnama ýerine ýetirilen halatynda islendik maglumat ulgamynyň özara täsirini üpjün etmäge mümkinçilik berýär.

Häzirki wagtda Türkmenistan sanly ykdysadyýetiň ösmegi üçin zerur şertleri döretmäge gönükdirilen birnäçe başlangyçlary durmuşa geçirýär, bu ýurduň bäsdeşlige ukyplylygyny, raýatlaryň durmuş derejesini ýokarlandyrýar, ykdysady ösüşi we milli özygtyýarlylygy üpjün edýär. Ilki bilen bular «2017 — 2025-njy ýyllar üçin Turkmenistanyň Maglumat jemgyýetini ösdürmegiň strategiýasy» we «Türkmenistanyň sanly ykdysadyýeti» maksatnamasy. Maksatnamanyň meýilnamalaşdyrylyşyna, durmuşa geçirilmegine, işlenip düzülmegine we bahalandyrylmagyna bilermenleriň we işewür toparlaryň gatnaşmagyny utgaşdyrmak maksatlar hem girýär.

«Sanlaryň» durmuşa girizilmegi adamzat üçin birnäçe kemçilikleri döredýär, şol sanda:

• şahsy maglumatlary goramak meselesi bilen baglanyşykly kiber howplar töwekgelçiligi (bölekleýin, aldaw meselesi sanly sowatlylyk diýlip atlandyrylmagy bilen çözülip bilner),
• Sanly gulçulyk (millionlarça adamyň özüni alyp barşyna gözegçilik etmek üçin maglumatlary ulanmak),
• zähmet bazaryndaky işsizligiň ýokarlanmagy, sebäbi käbir hünärleriň we hatda pudaklaryň ýitip gitmek howpy ýokarlanar (mysal üçin, köp bilermenler bank ulgamynyň ýakyn on ýylda ýok boljakdygyna çynlakaý ynanýarlar),
• “Sanly bölünişik” (sanly hyzmatlara we önümlere elýeterlilik nukdaýnazaryndan sanly bilimdäki boşluk we netijede bir ýurtda ýa-da dürli ýurtlarda ýaşaýan adamlaryň abadançylyk derejesindäki boşluk).

Sanly bilim ulgamyny ösdürmegiň konsepsiýasy

Häzirki wagtda sanly liderler Norwegiýa, Şwesiýa we Şweýsariýa. Ilkinji onluga ABŞ, Angliýa, Daniýa, Finlýandiýa, Singapur, Günorta Koreýa we Gonkong girýär. Bu aralykda, dünýäniň sanly ykdysadyýetleriniň sanawynda Russiýa goňşy Hytaý, Hindistan, Malaýziýa we Filippinler 39-njy orny eýeleýär.

Maglumat tehnologiýasy (IT) adam işjeňliginiň ugurlarynyň toplumy, şeýle hem maglumatlary döretmek, saklamak, gaýtadan işlemek, şeýle hem kompýuterleri (we beýleki hasaplaýyş enjamlarynyň beýleki görnüşleri) ulanmak bilen dolandyrmak bilen baglanyşykly akademiki derslerdir.

Bilim ulgamy ep-esli maglumatlary yzygiderli döredýär we ýygnaýar, häzirki wagtda köp sanly bilim dersleri tarapyndan bu maglumatlar bilen yzygiderli işlemek meselesini iň möhümleriň biri diýip atlandyryp bolar. Uly maglumatlar, bilim ulgamynyň netijeliligini ýokarlandyrmak üçin okuwy üýtgetmek, çemeleşmeleri täzeden gözden geçirmek we tejribe uýgunlaşdyrmak üçin güýçli gural bolýar.

Bu meseleleriň käbirini çözmek üçin «Bilim ösüşi» döwlet maksatnamasynyň durmuşa geçirilmeginiň çäginde «Türkmenistan Döwletimiz häzirki zaman sanly bilim gurşawy» ileri tutulýan taslama işlenip düzüldi. Taslama dürli ýaşdaky we sosial derejeli raýatlara häzirki zaman maglumat tehnologiýalaryny ulanyp ýokary hilli bilim almak üçin mümkinçilikler döretmäge gönükdirilendir. Onlaýn okuwy giňden ornaşdyrmak üçin interaktiw gatnaşmak we internet arkaly açyk giriş ýaly köpçülikleýin onlaýn kurslary öz içine alýan ýol saýlandy.

// Başgada okaň:

Bilim | Sanly bilim ulgamyna geçmek maksatnamasye