Kiberhowpsuzlyk (käwagt kompýuter howpsuzlygy diýilýär) kompýuterleri, serwerleri, ykjam enjamlary, elektron ulgamlary, torlary we maglumatlary zyýanly hüjümlerden goramak üçin usullaryň we amallaryň ýygyndysydyr. Kiberhowpsuzlyk, işewürlikden ykjam tehnologiýa çenli dürli ugurlarda ulanylýar. Bu ugurda birnäçe esasy kategoriýany tapawutlandyryp bolar.

• Tor howpsuzlygy — Kompýuter torlaryny nyşanaly hüjümler ýa-da zyýanly programma üpjünçiligi ýaly dürli howplardan goramak üçin hereketler.
  Programma howpsuzlygy — Enjamlary jenaýatçylaryň programmalarda gizläp biljek howplaryndan goraň. Infectedokanç programma hüjümçini goramaly maglumatlara girip biler. Programmanyň howpsuzlygy, açyk çeşmelerde peýda bolmanka, ösüş döwründe-de üpjün edilýär.
• Maglumat howpsuzlygy — saklanylanda we tranzit wagtynda maglumatlaryň bitewiligini we gizlinligini üpjün etmek.
• Amal howpsuzlygy — maglumat aktiwlerini dolandyrmak we goramak. Bu kategoriýa, meselem, toruň giriş rugsatlaryny ýa-da maglumatlaryň nirede we nädip saklanyp bilinjekdigini kesgitleýän düzgünleri öz içine alýar.
• Habarlylygy ýokarlandyrmak — ulanyjylara bilim bermek. Bu ugur kiberhowpsuzlyk pudagynda iň garaşylmadyk faktoryň — adamyň täsirini azaltmaga kömek edýär. Hatda iň ygtybarly sistema kimdir biriniň ýalňyşlygy ýa-da nadanlygy sebäpli hüjüm edilip bilner. Şonuň üçin her bir gurama işgärler üçin okuw geçirmeli we olara esasy düzgünler barada gürrüň bermeli: mysal üçin, şübheli e-poçta goşundylaryny açmagyň ýa-da şübheli USB enjamlaryny dakmagyň zerurlygy ýok.

Kiber howplaryň görnüşleri

Kiberhowpsuzlyk howplaryň üç görnüşine garşy göreşýär.

Kiber jenaýatçylygy— bir ýa-da birnäçe hüjümçi tarapyndan, ulgamyň işini bozmak ýa-da maliýe gazanmak maksady bilen hüjüm etmek maksady bilen guralan hereketlerdir.
Kiber hüjümi — esasan syýasy häsiýetli maglumat ýygnamaga gönükdirilen hereketler.
Kiber terrorçylygy-gorkyny ýa-da howsala döretmek üçin elektron ulgamlary durnuksyzlaşdyrmaga gönükdirilen hereketlerdir.

Hüjümlerden nädip goramaly: Kiberhowpsuzlyk boýunça peýdaly maslahatlar!

Kompaniýaňyzy we işgärlerini kiber howplardan nädip goramalydygy barada maslahatlar hödürleýäris.

1. Programma üpjünçiligiňizi we operasiýa ulgamyňyzy täzeläň. Täze programma üpjünçiligi bilen iň soňky howpsuzlyk düzedişlerini alarsyňyz.
2. Wirusa garşy programma üpjünçiligini ulanyň. Kasperski Total Security ýaly howpsuzlyk çözgütleri howplary ýüze çykarmaga we ýok etmäge kömek edip biler. Iň ýokary howpsuzlyk üçin programma üpjünçiligiňizi yzygiderli täzeläň.
3. Güýçli parollary ulanyň. Saýlamak ýa-da çaklamak aňsat bolan kombinasiýalary ulanmaň.
4. Näbelli iberijilerden e-poçta goşundylaryny açmaň — zyýanly programma üpjünçiligi ýokaşyp biler.
5. Näbelli iberijilerden ýa-da näbelli web sahypalaryndan poçta bilen alnan baglanyşyklary yzarlamaň — bu zyýanly programma üpjünçiliginiň ýaýramagynyň adaty usullaryndan biridir.
6. “Man-in-Middle” hüjümlerine sezewar bolýan goragsyzy jemgyýetçilik Wi-Fi torlaryndan gaça duruň.